Triết gia và doanh nhân: Khi triết lý nghìn năm được doanh nghiệp vận dụng

Trong thời đại kỹ thuật số thay đổi từng ngày và cạnh tranh khốc liệt, việc chỉ tập trung vào sản phẩm không thể đảm bảo doanh nghiệp sẽ trụ vững theo thời gian. Để đi đường dài, nhiều lãnh đạo và chủ tịch công ty bắt đầu chú ý đến "văn hóa doanh nghiệp" và "triết lý thương hiệu". Bởi lẽ, trong thế giới phẳng, sản phẩm, kỹ thuật và kiến thức không còn là rào cản về trí tuệ (1).

Điều khiến khách hàng trung thành là cảm tình, giá trị và trải nghiệm mà họ nhận được từ thương hiệu – gọi chung là đạo đức thương hiệu (2).

Chính vì vậy, nhiều doanh nhân bắt đầu "đổ xô" đọc lại các triết gia cổ đại để tìm minh triết trong những lời dạy nghìn năm. Trong bài viết này, chúng ta sẽ khám phá cách mà triết học của Socrates, Plato, Aristotle, Marcus Aurelius và Epictetus có thể được áp dụng vào triết lý kinh doanh và tạo ra sự thành công đáng kinh ngạc.

Lý do các doanh nhân "đổ xô" đọc lại và áp dụng triết lý của các triết gia cổ đại

Nguyên nhân của xu hướng tìm đọc lại triết tác cổ đại của các doanh nhân có thể được giải thích như sau:

• Sự hấp dẫn của triết lý xuyên thời gian: Triết gia cổ đại đã đặt ra những vấn đề hiện sinh và/hoặc siêu hình về cuộc sống, tri thức, và đạo đức mà giá trị của chúng vẫn vẹn nguyên trong thế giới hiện đại. Các vị hiền triết đã khám phá ra những động lực thúc đẩy tư duy và hành vi của con người và xã hội. Thế nên, việc doanh nhân đọc lại triết tác kinh điển là cách tốt nhất để xây dựng hiểu biết phổ quát về khách hàng, đồng thời xây dựng lại các nguyên tắc kinh doanh và vận hành cho thương hiệu của mình.
• Tạo nền tảng đạo đức cho thương hiệu: Triết lý của các triết gia cổ đại cung cấp những nền tảng đạo đức mạnh mẽ và vững chắc. Đây là điều cần thiết để xây dựng văn hóa doanh nghiệp và tính đạo đức cho thương hiệu. Trong xu thế phát triển bền vững, doanh nghiệp cần đặc biệt thể hiện rõ trách nhiệm xã hội (CSR) của mình. Vì lẽ đó, để xây dựng tiếng vang, sự trung thành của khách hàng, doanh nghiệp cần xác lập các tiêu chuẩn đạo đức mà nó mong muốn nhấn mạnh, cũng như những giá trị phổ quát mà nó muốn biểu dương và lan rộng (3).
• Xây dựng văn hóa doanh nghiệp: Các doanh nhân có thể vận dụng hình thức đối thoại, dưới nguyên tắc tôn trọng và công nhận sự đóng góp, của các triết gia để xây dựng môi trường làm việc tích cực, sáng tạo và động viên nhân viên. Môi trường làm việc tích cực này sẽ thúc đẩy tính sáng tạo và cải thiện hiệu suất làm việc của tập thể.
• Nâng cao giá trị mà khách hàng nhận được: Cuộc sống và công việc ngày càng phức tạp và căng thẳng. Việc học được tính kiên nhẫn và sự nghiêm khắc của chủ nghĩa Khắc Kỷ sẽ giúp doanh nghiệp tạo được sản phẩm chạm đúng nhu cầu của người dùng và giải quyết được vấn đề xã hội. 
• Thúc đẩy kinh doanh: Việc áp dụng triết lý vào quyết định lãnh đạo, chiến lược kinh doanh và quản lý nhân sự có thể tạo ra lợi thế cạnh tranh và định hình bản sắc của doanh nghiệp.

Tóm lại,việc áp dụng triết lý của các triết gia cổ đại vào trong kinh doanh là điều cần thiết mà mỗi lãnh đạo, chủ doanh nghiệp cần quan tâm. Áp dụng những triết lý này có thể giúp doanh nghiệp xây dựng văn hóa bền vững, vận hành trơn tru và đạt được hiệu quả kinh doanh đáng kinh ngạc.

Những bài học và ví dụ về các doanh nghiệp tiêu biểu áp dụng triết lý cổ đại

1. Socrates: Đối thoại và tư duy sáng tạo

Socrates nổi tiếng với phương pháp đối thoại, khuyến khích con người tự vấn về cuộc sống và tri thức (4). Trong kinh doanh, khả năng đặt ra câu hỏi, biện luận và thách thức giới hạn của bản thân là tối quan trọng. Việc xây dựng một văn hóa doanh nghiệp khuyến khích sự đối thoại cởi mở và sáng tạo không ngừng sẽ đưa cả tập thể tiến xa.

• Google: được coi là một trong những công ty danh giá, Google là đơn vị tiên phong trong việc tạo ra môi trường làm việc đầy đổi mới và sáng tạo. Họ áp dụng triết lý đối thoại và tự vấn của Socrates bằng cách khuyến khích các nhân viên tham gia vào quyết định lớn của công ty, cũng như cho phép họ dự phần và phản hồi vào mọi khâu từ thiết kế sản phẩm đến tư vấn chiến lược, phát triển dự án. Các buổi họp ở Google thường được thiết kế để khuyến khích sự đóng góp của tất cả mọi người và điều này giúp tạo ra một môi trường làm việc đầy sáng tạo.
• Bên cạnh Google, IDEO là một trong những công ty thiết kế áp dụng thành công các bài giảng của Socrates. Theo đó, họ thường xuyên tổ chức các buổi thảo luận "bão não" (brainstorming) để khuyến khích sự tuôn trào của những ý tưởng mới, kể cả ý tưởng điên rồ nhất. Họ tin rằng tư duy tự do chính là chìa khóa để giải quyết các thách thức về thiết kế và sáng tạo, nếu muốn tạo ra sản phẩm đột phá.

2. Plato và Aristotle: Tri thức và đạo đức

Plato và Aristotle tôn vinh tri thức, sự truy vấn đạo đức và đề cao sự vươn tới phẩm hạnh cao quý của con người. Triết lý của họ về việc tìm kiếm sự thật và tôn trọng đạo đức có thể áp dụng cho kinh doanh. Xây dựng triết lý thương hiệu và đạo đức kinh doanh có thể giúp doanh nghiệp xây dựng danh tiếng vững mạnh và lớn mạnh.

Theo quan điểm của phái Aristotle, con người muốn được hạnh phúc. Nhưng hạnh phúc không đơn giản chỉ là cảm giác thỏa mãn hiểu theo nghĩa của chữ "khoái lạc" (hedonistic). Trái lại, hạnh phúc là sự một tiến trình vun đắp không ngừng đạo đức và trí tuệ (5).

Aristotle đặt trọng tâm nền tảng đạo đức học dựa trên lý thuyết về nội tâm và bản tính con người. Cụ thể, ông cho rằng con người vốn có xu hướng tìm kiếm hạnh phúc. Điều đó có nghĩa là trong chúng ta có động lực vươn tới lý tính, xã hội và những đức hạnh cao quý.

Plato hiểu rõ điều này. Vận dụng triết lý của Plao, nhiều công ty đã xây dựng các hệ thống và chương trình giúp đỡ nhân viên thực hiện các mục tiêu phát triển cao cả hơn, có ý nghĩa đối với cộng đồng. Bởi vì khi con người tin vào mục đích cao đẹp, họ sẽ phấn đấu và phụng sự vì mục tiêu đó.

Bên cạnh đó, nhân Người ta thấy rằng nhân viên sẽ có động lực và làm việc siêng năng hơn, nếu như họ thực hiện những nhiệm vụ có ý nghĩa, sáng tạo và khơi dậy tính tò mò. Thông qua việc xây dựng các khóa học, các chương trình tập huấn như cách Google tổ chức các buổi Talks, hay như cách Ford và Cadbury tổ chức các khóa học.

• Apple đã xây dựng một trong những thương hiệu có giá trị cao thuộc hàng đầu thế giới nhờ đề trao tri thức và đạo đức theo triết lý của Plato và Aristotle. Một trong những triết lý của Apple là tạo ra kết nối mật thiết với cảm xúc của khách hàng. Steve Jobs – cố CEO vĩ đại của Apple – nói rằng, ông đặt trọng tâm của mọi sản phẩm "nhà táo" là tạo ra cảm giác những cảm giác, trải nghiệm và giá trị phổ quát. Khi mọi người mua sản phẩm của Apple, họ không chỉ đơn thuần mua một cỗ máy, mà họ còn mua niềm tin thay đổi thế giới và biến nó thành một nơi tốt đẹp hơn của Apple.
• Patagonia là một hãng thời trang nổi tiếng nhờ tập trung vào tính đạo đức khi hướng đến sản xuất bền vững và tôn trọng môi trường. Ngoài sản phẩm đột phá, Patagonia còn rất kiên quyết trong việc tác động đến chính sách bảo vệ môi trường và tái chế quần áo từ sợi nylon và polyester. Triết lý của họ là tạo ra sản phẩm thoải mái bền bỉ suốt hàng chục năm, mùa nào cũng mặc được và đặc biệt không lỗi thời. Chính điều này đã tạo ra một lượng lớn khách hàng trung thành cho họ.

3. Marcus Aurelius và Epictetus: Kiên nhẫn và tập trung trong Chủ nghĩa Khắc kỷ

Triết lý khắc kỷ của Marcus Aurelius và Epictetus tập trung vào sự nghiêm khắc và kỷ luật với bản thân, tính kiên nhẫn và sự tập trung cao độ trong tinh thần và ý chí bất khuất trong nghịch cảnh. Trong kinh doanh, sự kiên nhẫn và khả năng kiểm soát có thể giúp chúng ta đối mặt với áp lực và khó khăn – sự kiên định. Đây cũng là một trong những phẩm chất lãnh đạo, cũng như là văn hóa doanh nghiệp của thời hiện đại.

• Elon Musk, người đứng đằng sau SpaceX, đã áp dụng triết lý khắc kỷ thành công khi ông thể hiện sự kiên quyết, mặc kệ lời đàm tiếu mà chỉ tập trung phát triển công ty hàng không vũ trụ. Trong suốt sự nghiệp của mình, không chỉ ở SpaceX mà còn ở Tesla, Musk luôn vấp phải những phản đối, và không ít lần thất bại trong quá trình phát triển tàu vũ trụ. Thế nhưng, chính sự kiên nhẫn và sự nghiêm khắc cao đội đối với lý tưởng đã giúp ông thu về trái ngọt. Vào ngày 17/11/2023, Cơ quan Hàng không liên bang Mỹ (FAA) đã cho vụ phóng phi thuyền Starship 2 của SpaceX sau thất bại nổ phi thuyền cách đó nửa năm.
• Jeff Bezos, người sáng lập và CEO của Amazon, đã áp dụng triết lý khắc kỷ để kiểm soát tâm lý trong những tình huống áp lực trong việc xây dựng công ty. Ông thường nhấn mạnh sự kiên nhẫn và tập trung trong việc phát triển Amazon, từ một cửa hàng trực tuyến nhỏ thành một tập đoàn toàn cầu lớn mạnh.

Các ví dụ trên cho thấy rằng các doanh nhân và lãnh đạo cao cấp của nhiều tổ chức đã và đang thực hành theo triết lý của các triết gia cổ đại. Những bài giảng xưa cũ được các nhà lãnh đạo vận dụng vào trong doanh nghiệp của họ và thu về kết quả đáng kinh ngạc. 

Doanh nghiệp Việt có thể áp dụng triết lý vào kinh doanh như thế nào?

Triết lý của các triết gia cổ đại giúp doanh nghiệp nhỏ tiết kiệm chi phí trong việc xây dựng triết lý thương hiệu và văn hóa doanh nghiệp. Dưới sự dẫn lối của triết lý, các doanh nghiệp mới có thể lồng ghép giá trị bền vững vào trong sản phẩm của mình, từ đó tạo ra điểm đột phá và lợi thế cạnh tranh cho thương hiệu của mình.

Để áp dụng triết lý này vào kinh doanh của bạn, hãy bắt đầu bằng việc xác định giá trị cốt lõi của doanh nghiệp và xây dựng văn hóa dựa trên triết lý này. Bạn có thể thử phương pháp khuyến khích đối thoại của Socrates, tạo diễn đàn mở để thảo luận, trao quyền cho nhân viên... Bên cạnh đó, bạn cần đề ra mục tiêu phát triển sản phẩm có thể giúp thay đổi cuộc sống theo hướng tốt đẹp hơn.

Ngoài chú trọng hoạt động kinh doanh, bạn cũng nên chia sẻ một phần lợi nhuận để hỗ trợ chính quyền giải quyết các vấn đề trong khu vực như cải tạo môi trường, từ thiện, hoặc xây dựng các chương trình trách nhiệm xã hội chuyên sâu.

Hãy nhớ rằng, nguyên tắc quan trọng khi xây dựng và thực hiện triết lý thương hiệu là mọi hoạt động đều xoay quanh các giá trị cốt lõi và đạo đức kinh doanh.